Hallux rigidus
Een hallux rigidus is een afwijking aan de voet waarbij er artrose is in het gewricht tussen de grote teen en het eerste middenvoetsbeentje. De meest voorkomende klachten zijn pijn en stijfheid, waardoor de voet minder goed afwikkelt.
Probeer allereerst op de meest comfortabele schoen te lopen. Deze is ruim genoeg en heeft platte hakken. Daarnaast kan er een afwikkelvoorziening door een orthopedisch instrumentmaker, podoloog of podotherapeut worden gemaakt. Deze zal de klachten meestal doen verminderen. Als hiermee de klachten onvoldoende afnemen kan bovengenoemd gewricht worden vastgezet (arthrodese). Soms kan worden volstaan met alleen schoonmaken van het gewricht met verwijderen van aangegroeid bot (cheilectomie).
De meest voorkomende oorzaken van slijtage van de grote teen:
◦ na een breuk of zgn micro-traumata (alsmaar kleine tikken tegen het gewricht, bijvoorbeeld bij voetballen)
◦ bepaalde ziekten als reumatoïde artritis of jicht
◦ bij verlammingen en bij een jarenlang bestaande hallux valgus
◦ soms ook jaren na een operatie voor een hallux valgus
◦ maar vaak is er ook geen duidelijke oorzaak aan te wijzen.
Wat zijn de klachten van een hallux rigidus?
De belangrijkste klacht is pijn aan het grote teen gewricht. Deze kan gepaard gaan met ochtendstijfheid en startpijn (pijn bij de eerste stappen met lopen). De meeste pijn wordt gevoeld bij het afwikkelen van de voet. Omdat er dan, soms ongemerkt, meer over de buitenkant van de voet afgewikkeld wordt, kan er ook pijn in de rest van de voorvoet ontstaan. Ook kan er wisselend zwelling van het gewricht zijn. Bij langer bestaan ontstaat er meestal een bobbel aan de bovenkant bij de grote teen, de zogenaamde osteofyt.
Hoe stel je de diagnose hallux rigidus?
Het verhaal vertelt meestal de diagnose, met bij lichamelijk onderzoek meestal een stugge teen met pijn bij bewegen. Soms zit er er een bobbel op het gewricht (osteofyt).
De Röntgenfoto bevestigt de diagnose en vertelt soms de oorzaak. Soms is bloedonderzoek nuttig, naar bijvoorbeeld jicht.
Hoe is de behandeling van een hallux rigidus?
Deze begint meestal met een schoenaanpassing. Schoenen met een stijve zool of stijve steunzool laten minder afwikkeling toe en ontzien zo de hallux. De voorvoet afwikkeling kan ook voor een groot worden overgenomen door een afwikkelvoorziening (zie onder). Het nadeel hiervan deze schoenaanpassing is natuurlijk dat deze onder meerdere schoenen gemaakt moet worden. In laatste instantie kunnen maatschoenen gemaakt.
Wanneer de klachten onvoldoende verbeteren met genoemde behandelingen, of u helemaal iets voelt voor steunzolen en schoenaanpassingen zijn er operatieve mogelijkheden. Welke operatie mogelijk is hangt af van de ernst van de artrose, de mate van last hebt en uw activiteiten niveau.
De twee manieren van opereren:
◦ ‘Schoonmaken’ van het gewricht, de ‘cheilectomie’.
◦ Vastzetten van het gewricht, de artrodese
Cheilectomie
Deze operatie is alleen mogelijk is als het gewricht nog niet té erg is aangetast. Alle botuitsteeksels (osteofyten) worden verwijderd, met name aan de bovenkant en zijkanten. Hierdoor verdwijnt niet alleen de bult aan de bovenkant, maar neemt ook de beweeglijkheid meer of minder toe. Het nadeel is dat de slijtage in het gewricht blijft bestaan. Deze kan in de loop van de tijd toenemen en ook weer klachten geven. Het voordeel is natuurlijk dat het gewricht beweeglijk blijft.
Artrodese
Dit is de meest toegepaste operatie voor een matige tot ernstige hallux rigidus. Het gewricht
wordt vastgezet in een functionele stand, iets omhoog waardoor dus enige afwikkeling mogelijk bljift. Dit gebeurt met een plaatje en schroefjes. Dit resultaat is permanent en de pijn is definitief verdwenen. Het nadeel is duidelijk dat de grote teen niet meer kan bewegen in het gewricht met het eerste middenvoets-beentje. Er blijft overigens wel beweeglijkheid bestaan in het gewrichtje tussen de twee kootjes van de grote teen zelf.
De artrodese is een kleine ingreep in dagopname. Voordat u naar huis gaat krijgt u een gipsschoentje van de gipsmeester, waar u niet op mag staan. U moet dus 2 weken met krukken lopen. Het is belangrijk dat u zoveel mogelijk rust houdt. Na twee weken komt u terug bij de gipsmeester en krijgt u een gipsschoen waarop u mag lopen. Dit is meestal voor nog 4 weken. Na zes weken verwijdert de gipsmeester het gips. Aansluitend wordt een Röntgenfoto gemaakt en heeft u een controle bij de orthopedisch chirurg.
Resultaten
De resultaten van operaties voor een hallux rigidus zijn over het algemeen erg goed: bij de artrodese is het percentage tevreden patiënten na 10 jaar ongeveer 95%. Bij de cheilectomie ligt dat wat lager, omdat de artrose blijft bestaan en, op wat langere termijn, dan nogal eens klachten gaat geven. Gelukkig kan dan alsnog een artrodese gedaan worden.
Complicaties
Zoals bij alle chirurgische ingrepen is er een kleine kans op complicaties. Gelukkig komen deze slechts weinig voor. Algemene complicaties zijn infectie, trombose en nabloeding. Specifieke complicaties bij hallux rigidus chirurgie zijn: een niet optimale stand, bijvoorbeeld de grote teen staat iets te veel omhoog of het niet aan elkaar groeien van het vastgezette gewrichtje. Hier kan wel iets aan gedaan worden, alleen betekent dat meestal een nieuwe operatie. Soms ontstaat een klein gebied met gevoelloosheid aan de voet, omdat een huidzenuwtje verkleefd of beschadigd kan raken door de ingreep.
Zie https://www.medinova.com/behandelingen/enkel-en-voet/hallux-rigidus
(voorlopig met dank aan het betere kopieer-en-iets-aanpaswerk van de prachtige website van collega FF)